مقدمه
وجود دو رشته کوه البرز در شمال و زاگرس در غرب موجب شده است که 85 درصد از مناطق کشور ما )بویژه در مرکز و جنوب( دارای شرایط آب هوای خشک، نیمه خشک و کاملا بیابانی باشد. در فصل تابستان، در مناطق مرکزی ایران بیشینه دما به حدود 40 درجه سانتیگراد می رسد و رطوبت نسبی نیز در حدود 15 تا 20 درصد است.
استفاده می شود که در محاسبه آن (THI) برای تعیین شدت تنش گرمایی بطور معمول از شاخص دما و رطوبت دما و رطوبت نسبی هوا مورد استفاده قرار می گیرد )جدول 1(. سطح مناسب این شاخصبرای گاوهای شیری پرتولید تعیین شده است. هر چند عوامل دیگری مانند سرعت وزش باد، میزان تشعشع دریافت شده (THI<68) کمتر از 68 توسط حیوان و نزولات آسمانی نیز می تواند در محاسبه این شاخص مورد استفاده قرار گیرد، اما به دلیل در دسترس نبودن این اطلاعات معمولا به همان دو فاکتور دما و رطوبت بسنده می‌شود. از آنجا که پتانسیل تولید شیر در گاوهای امروزی افزایش یافته است، حساسیت آنها به تنش گرمایی نیز بیشتر شده است که آثار نامطلوبی بر تولید شیر، تولیدمثل و سلامت گاوها دارد. چنانچه شرایط تنش گرمایی در گاوداری های به درستی مدیریت نشود خسارت های اقتصادی زیادی در پی خواهد داشت.
پاسخ گاوهای شیری به شرایط تنشگرمایی
در هنگام بروز تنش گرمایی حیوان تلاش می کند خود را با شرایط جدید عادت دهد. مهمترین پاسخ های گاوهای شیری برای مقابله با تنش گرمایی عبارتند از:
- افزایش دفعات تنفس که به بیش از 60 تا 70 بار در دقیقه می رسد. افزایش دفعات تنفس معمول ترین روش دفع گرما از بدن در گاوهای شیری است، اما می تواند موجب بروز آلکالوز تنفسی شود. در پاسخ به این مشکل دفع بی کربنات از راه ادرار نیز افزایشمی یابد که نتیجه آن کاهشغلظت بی کربنات بزاق است.
- افزایش تولید بزاق و بیرون ریختن آن از دهان و در نتیجه کاهش حجم بزاق رسیده به شکمبه.
- افزایش مدت زمان ایستادن در راهروها. بخوبی مشخص شده است که در شرایط معمول گاوهای شیرده پرتولید، روزانه حدود 12 ساعت صرف استراحت کردن در فری استال می نمایند. اما، گاوهای تحت تنش بطور متوسط روزانه حدود 3 ساعت بیشتر در راهروها می ایستند که نتیجه آن افزایش موارد لنگش و آسیب به بخش شاخی سم است.
- افزایش مصرف آب.
- کاهش مصرف خوراک تا حدود 20 درصد.
- تغییر زمان مصرف خوراک به ساعات خنک روز.
- کاهش تولید شیر به میزان 10 تا 40 درصد و افت کیفیت شیر (افزایش شمار سلولهای بدنی شیر، کاهش درصد چربی و پروتئین شیر).
- کاهش بازده تولید مثل حیوان (افزایش روزهای باز و فاصله زایش ها، کاهش نرخ گیرایی و افزایش مرگ میر زود هنگام رویان).
- تغییرات هورمونی در بدن گاو. مهمترین هورمون هایی که تحت تاثیر تنش گرمایی قرار میگیرند عبارتند از و انسولین. IGF-I ، سوماتوتروپین (BUN) در خون و افزایشنیتروژن اوره ای خون (NEFA)
- کاهش گلوکز و اسیدهای چرب غیر استرفیه شده
18 راهکار عملی برای مقابله با تنشگرمایی در گاوداری ها
- استفاده از جایگاه های بدون دیوار
- استفاده از اصطبل با سقف بلند و عایق بندی مناسب سقف
- نصب سایهبان بر روی آخورها و آبشخورها
- تامین آب تمیز و خنک (با دمای 21 تا 26 درجه) در نزدیکی آخورها
- کاهش زمان توقف گاوها در سالن انتظار و شیر دوش
- برقراری جریان هوای خنک در شیردوشی
- استفاده از سیستم های خنک کننده (هواکش با قدرت 297 متر مکعب هوا در دقیقه بازای هر 40 راس گاو)
- رعایت نکات بهداشتی به منظور جلوگیری از بروز بیمارهای میکروبی و لنگش
- دقت در شناسایی ورم پستان های تحت کلنیکی و پیشگیری از بروز ورم پستان
- مبارزه دوره ای با مگس و حشرات مزاحم
- مصرف علوفه های با کیفیت بالا
- کاهش درصد پروتئین و کربوهیدارت قابل تجزیه در شکمبه
- اجتناب از مصرف فیبر اضافی در خوراک
- تغذیه گاوها در ساعات خنک روز (اول صبح یا آخر شب)
- افزایشدفعات خوراک دهی و مرطوب کردن خوراک (افزودن آب به میزان 30 تا 50 لیتر در یک تن)
- مصرف افزودنیهای غذایی مثل بافرها و مخمرها در خوراک
- استفاده از مکمل های معدنی و ویتامینی با خاصیت آنتی اکسیدانی و بفرم بلوس های خوراکی کند رهش
- (ET) یا انتقال جنین (TAI) استفاده از روش های تلقیح مصنوعی زمانبندی شده
